نقشه های زمین شناسی ایران: تصاویر و داده های مکانی

توضیحات کوتاه مقاله

نقشه‌های زمین‌شناسی ابزار اصلی برای شناخت ساختار زمین، نوع سنگ‌ها، سن زمین‌شناسی و پدیده‌های تکتونیکی هستند.

نقشه‌ها و شیپ‌فایل‌های زمین‌شناسی ایران

نقشه‌های زمین‌شناسی ابزار اصلی برای شناخت ساختار زمین، نوع سنگ‌ها، سن زمین‌شناسی و پدیده‌های تکتونیکی هستند. در ایران این نقشه‌ها عمدتاً توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور (GSI) و همچنین دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی تهیه می‌شوند. نسخه‌های جدید این نقشه‌ها به‌صورت دیجیتال و در قالب شیپ‌فایل‌های GIS (Vector) هم منتشر می‌شوند تا امکان تحلیل و ترکیب با سایر داده‌های مکانی فراهم شود.

توجه: برای دانلود و دسترسی به شیپ فایل های زمین شناسی در ایران اینجا نام شهر را سرچ کنید.

🌍 مقیاس نقشه‌های زمین‌شناسی در ایران

نقشه‌های زمین‌شناسی ایران در مقیاس‌های مختلف تهیه شده‌اند:

• ۱:۲,۵۰۰,۰۰۰ (ملی) → نقشه کلی زمین‌شناسی ایران.

• ۱:۱,۰۰۰,۰۰۰ (ناحیه‌ای) → مناسب برای مطالعات منطقه‌ای.

• ۱:۲۵۰,۰۰۰ (استانی) → پوشش کل کشور؛ نشان‌دهنده واحدهای اصلی سنگی و ساختارها.

• ۱:۱۰۰,۰۰۰ (محلی–استانی) → پرکاربردترین مقیاس در ایران؛ تقریباً همه استان‌ها نقشه در این مقیاس دارند.

• ۱:۵۰,۰۰۰ (محلی و مهندسی) → دقیق‌ترین نقشه‌ها برای پروژه‌های عمرانی و معدنی.

دوره‌های زمین‌شناسی در نقشه‌های ایران

ایران از معدود کشورهایی است که تقریباً تمامی دوره‌های زمین‌شناسی را در نقشه‌های خود نشان می‌دهد:

• پرکامبرین (پیش‌کامبرین) → سنگ‌های آذرین و دگرگونی قدیمی در ایران مرکزی (یزد، کرمان).

• پالئوزوئیک (۵۴۰–۲۵۰ میلیون سال پیش) → رسوبات آهکی و شیل در البرز و زاگرس.

• مزوزوئیک (۲۵۰–۶۵ میلیون سال پیش) → سازندهای ژوراسیک و کرتاسه در البرز، زاگرس و شرق ایران.

• سنوزوئیک (۶۵ میلیون سال پیش تا امروز)

  • ترشیری (پالئوژن و نئوژن) → واحدهای رسوبی و آتشفشانی گسترده (البرز، ایران مرکزی).

  • کواترنری → رسوبات آبرفتی، کویری و آتشفشان‌های جوان مثل دماوند، سهند، سبلان.

🗺️ شیپ‌فایل واحدهای زمین‌شناسی (سازندها)

در شیپ‌فایل‌ها، پلیگون‌ها نشان‌دهنده واحدهای سنگی و دوره‌های زمین‌شناسی هستند. این داده‌ها رنگ‌بندی شده‌اند و امکان تحلیل GIS فراهم می‌کنند؛ مثلاً بررسی اینکه کدام سازندها در یک استان گسترده‌تر هستند.

شیپ‌فایل گسل‌ها و ساختارها

گسل‌های مهم ایران:

• گسل زاگرس

• گسل شمال تهران

• گسل تبریز

• گسل نایبند و نهبندان

تحلیل این لایه‌ها برای بررسی لرزه‌خیزی و مدیریت خطر زلزله ضروری است.

شیپ‌فایل رخنمون‌ها و داده‌های نقطه‌ای

این داده‌ها به‌صورت Point ثبت می‌شوند و شامل موقعیت رخنمون‌های سنگی، معادن، چشمه‌های معدنی و نقاط برداشت میدانی هستند. این لایه برای اکتشاف معادن و پروژه‌های زمین‌گردشگری بسیار کاربردی است.

🌐 نرم‌افزارهای مورد استفاده

برای کار با شیپ‌فایل‌های زمین‌شناسی می‌توان از نرم‌افزارهای مختلف استفاده کرد:

• ArcGIS → نمایش و تحلیل حرفه‌ای.

• QGIS → نرم‌افزار متن‌باز با امکانات گسترده.

• Global Mapper → مشاهده داده‌های DEM و نقشه‌های پایه.

• RockWorks و Surfer → مدل‌سازی سه‌بعدی داده‌های زمین‌شناسی.

کاربردهای نقشه‌ها و شیپ‌فایل‌های زمین‌شناسی ایران

• بازسازی تاریخ زمین‌شناسی کشور از پرکامبرین تا کواترنر.

• شناسایی پهنه‌های مستعد اکتشاف معدنی (مس، طلا، آهن، سرب، روی و …).

• تحلیل منابع آب زیرزمینی و شناسایی سفره‌های آبرفتی.

• بررسی مخاطرات زمین‌شناسی (زلزله، فرونشست، لغزش زمین).

• پشتیبانی از پروژه‌های عمرانی و زیرساختی (سدسازی، تونل، راه‌آهن).